• موشک «شهید حاج قاسم» با برد ۱۴۰۰ کیلومتر را می‌توان دوربردترین موشک بالستیک تاکتیکی جهان برشمرد، رکوردی که پیش از این نیز با ساخت موشک دزفول در اختیار جمهوری اسلامی ایران قرار داشت.

هفته گذشته و به مناسبت روز صنعت دفاعی، وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح از چند دستاورد دفاعی رونمایی کرد که یکی از مهم‌ترین این دستاوردها، موشک بالستیک تاکتیکی «شهید حاج قاسم» با نام و یاد سردار دل‌ها شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه بود.

موشک شهید حاج قاسم با وزن بیش از ۷ تن و طول ۱۱ متر، وزن سرجنگی ۵۰۰ کیلوگرم دارای برد عملیاتی ۱۴۰۰ کیلومتر و دقت نقطه زنی در حداکثر برد است. این موشک با سرعت ورود به جو معادل ۱۲ برابر سرعت صوت قادر است از هرگونه سامانه دفاع موشکی عبور کرده و با توجه به دقت بسیار بالا و سرجنگی پرقدرت خود، هدف را نابود می‌کند.

از دیگر ویژگی‌های موشک قاسم به دلیل برخورداری از موتور سوخت جامد ترکیبی و قابلیت‌های تاکتیکی آن، سرعت عملیات آماده سازی و روانه سازنی آن بسیار کم بوده و فقط در مدت چند دقیقه قابل شلیک خواهد بود. همچنین از نظر تاکتیک پذیری و پلتفرم هیچ سامانه بالستیک مشابه با سامانه موشک شهید حاج قاسم در جهان وجود ندارد چراکه موشک‌های با این برد همگی عمود پرتاب بوده و وزن بیشتری دارند.

اولین نکته‌ای که در بررسی موشک قاسم با آن مواجه می‌شویم، اختلاف قطر بدنه (موتور) با سرجنگی است که بدنه از قطر بیشتری به نسبت سرجنگی برخوردار است. برابر اندازه‌گیری‌هایی که به صورت تقریبی صورت گرفته است، قسمت بنده موشک قاسم قطری حدودا ۸۸ سانتی‌متری و سرجنگی آن نیز قطری حدودا ۶۸ سانتی‌متری دارد.

محاسبات بر اساس تصاویر نشان می‌دهد که موشک قاسم احتمالا حدود ۸۸ سانتی‌متر قطر دارد

مقایسه قطر ۸۸ سانتی‌متری موتور سوخت جامد موشک قاسم با قطر ۱۲۵ سانتی‌متری موشک سجیل و قطر ۶۸ سانتی‌متری موشک ذوالفقار نشان می‌دهد که نوع جدیدی از پیشرانه‌های سوخت جامد برای بالستیک‌های ایرانی توسعه یافته که نخستین بار در این موشک مورد استفاده قرار گرفته است. به نظر می‌رسد که می‌توان استفاده از این پیشران سوخت جامد جدید را در تولیدات آینده موشکی ایران و همچنین استفاده در ماهواره‌بر‌های سوخت جامد آینده وزارت دفاع مانند ذوالجناح، محتمل دانست.

اما در مهم‌ترین بخش موشک یعنی سرجنگی، با مقایسه تصاویر به نظر می‌رسد که موشک قاسم از همان سرجنگی موشک ذوالفقار استفاده می‌کند که بنابر اعلام مسئولین، سرجنگی موشک قاسم ۵۰۰ کیلوگرم وزن دارد. استفاده از بالک در قسمت سرجنگی و همچنین استفاده از یک تراستر (پیشران) در این قسمت باعث می‌شود سرجنگی تا لحظه آخر هدایت شود که باعث دقت‌افزایی موشک خواهد شد.

از دیگر مشخصه‌های ظاهری موشک قاسم که با دیدن آن به چشم می‌خورد، افزایش تعداد بالک‌های پایدارساز انتهای موشک است؛ پیش از این معمولا در موشک‌های بالستیک ایران چه از نوع سوخت مایع و چه جامد، معمولا از ۴ بالک پایدارساز در انتهای موشک استفاده می‌شد. به عنوان مثال در موشک‌هایی مانند خانواده فاتح، ذوالفقار و دزفول در قسمت انتهای موشک، ۴ بالک پایدارساز وجود داشت و همچنین ۴ بالک کوچک دیگر نیز کمی جلوتر از آن‌ها قرار داشت.

یکی دیگر از ویژگی‌های بارز موشک قاسم سرعت آن هنگام ورود به جو است که به گفته مسئولین برابر با ۱۲ ماخ یا ۱۲ برابر سرعت صوت است. یکی از سرمایه‌گذاری‌های جدی آمریکایی‌ها طی سال‌های گذشته، توسعه سامانه‌های موشکی ضد بالستیک بوده که از جمله اهداف عمده این کار، مقابله با موشک‌های بالستیک ایران است و تعداد زیادی از این سامانه‌ها را نیز در منطقه غرب آسیا مستقر کرده‌اند.

پروفایل پرواز موشک‌های بالستیک شامل سه مرحله اوجگیری اولیه (Boost Phase)، پرواز ثانویه یا مرحله میانی (Midphase) و فاز نهایی یا شیرجه به سمت هدف (Terminal Phase) است که در سامانه‌های پدافندی معمولا رهگیری این موشک‌ها در فاز میانی و یا نهایی پرواز موشک رخ می‌دهد؛ در حقیقت سرعت بسیار بالای موشک قاسم در هنگام ورود به جو که محل احتمالی درگیری آن با سیستم‌های دفاع موشکی خواهد بود، باعث می‌شود که به راحتی از سد آن‌ها عبور کرده و به هدف برخورد کند.

تحرک سکو‌های پرتاب موشک‌های سوخت جامد یکی از راهکار‌هایی است که برای حفاظت از دارایی‌های ارزشمند موشکی کشورمان مورد توجه قرار گرفته است؛ پر واضح است که موشک‌های سوخت مایع نیازمند مدت زمان چندین ساعته برای تزریق سوخت و سایر فرآیند‌های قبل از شلیک است؛ این در حالی است که موشک‌های سوخت جامد به چنین زمانی نیاز دارند و به دلیل قرار گرفتن سوخت در موشک، همواره آماده شلیک خواهند بود. این ویژگی باعث می‌شود تا موشک‌های سوخت جامد را بتوان از لانچر‌های متحرک با قابلیت جابجایی سریع و اختفای مناسب به منظور در امان ماندن از حملات پیش‌دستانه دشمن، شلیک کرد.

این ویژگی ممتاز سبب شد تا در سال‌های گذشته تمرکز بسیار جدی و ویژه‌ای بر توسعه موشک‌های کلاس فاتح بعنوان یک موشک سوخت جامد تاکتیکی شود و مدل‌های مختلفی از آن از برد ۲۰۰ کیلومتری در نمونه اولیه تا برد ۵۰۰ کیلومتری در نمونه فاتح-۳۱۳، فاتح مبین و رعد-۵۰۰ بعنوان آخرین نمونه رونمایی شده، تولید شود.

•  رکوردشکنی موشکی ایران برای دومین بار

اما توسعه و افزایش برد این موشک‌ها به همینجا ختم نشد و در ادامه توسعه این خانواده، موشک‌هایی مانند ذوالفقار با برد ۷۰۰ کیلومتر و دزفول با برد ۱۰۰۰ کیلومتر البته با ابعادی کمی بزرگتر تولید شدند؛ همزمان با توسعه موشک‌های سوخت جامد، ساخت لانچر‌های متحرک برای حمل و شلیک این موشک‌ها نیز از جمله مسائل مورد توجه بود که توانستند لانچر‌های مختلفی را برای شلیک به صورت تک فروندی و یا چند فروندی موشک‌های این کلاس طراحی کنند.

جمهوری اسلامی ایران که تا پیش از این با ساخت موشک دزفول، عنوان سازنده و کاربر دوربردترین موشک بالستیک تاکتیکی دنیا را کسب کرده بود، با ساخت موشک شهید حاج قاسم با برد ۱۴۰۰ کیلومتر، اختلاف برد در این حوزه را بیشتر از گذشته کرد.