• روزی که آمد، در میدان‌های نبرد چشم‌ها خیره شد؛ 6 سپتامبر سال 1915 بود. از همان روز اول معلوم بود در ارتش‌ها ماندگار خواهد شد. تانک ها روزگاری قدرت قاهر جنگ‌ها بودند و هنوز هم جزو مهم‌ترین جنگ‌افزارهای کشورها محسوب می‌شوند.

جنگ جهانی اول بود و انگلیس‌‌ها و همزمان فرانسوی‌ها طرحی داشتند برای سوار کردن توپ روی خودرو. در واقع، طرحی بود برای ساخت یک خودروی نظامی که ایده اصلی‌اش را از تراکتورهای نوظهور آن دوران گرفته بودند که قابلیت حرکت در زمین‌های بسیار ناهموار را داشت. در انگلیس این یک جنگ‌افزار محرمانه بود و چون به سازندگان گفته بودند در حال ساخت مخزن (TANK) متحرک آب برای جبهه‌ها هستند، نام تانک روی این خودروهای زره‌پوش ماند.

انگلیسی‌ها ۱۵ سال پیش یک چهارچرخ زرهی ساخته بودند و با توسعه همان وسیله ابتدایی، تانکی مشهور به مارک ۱ را ساختند. فرانسه هم در همان سال ۱۹۱۵ تانک اف تی را ساخت که برجک متحرک داشت. هزاران تانک در جنگ جهانی اول توسط فرانسه و بریتانیا استفاده شدند و در پیروزی‌های بزرگ نقش موثر داشتند.

نمونه‌ای از تانک مارک ۱، نخستین تانک جهان

چنین بود که پس از جنگ جهانی اول اغلب کشورها رفتند سروقت ساختن تانک. نتیجه آن‌که روس‌ها و آلمانی‌ها و آمریکایی‌ها در جنگ جهانی دوم تانک‌های پیشرفته‌تر با قدرت تخریب و ویرانگری بیشتر داشتند. یک روز هم پیاده‌نظام و تانک‌های آلمانی در عملیاتی برق‌آسا خاک لهستان را درنوردیدند و این‌طوری جنگ جهانی دوم شروع شد. بیش از ۳ هزار تانک آلمانی متوقف نشدند و تا هلند و بلژیک و فرانسه و یونان و باقی کشورهای اروپا نیز رفتند و همه جا هم فاتح بودند.

• تانک در سینما!

تاریخچه تانک پر از نام فرماندهان معروف تانک‌هاست؛ از جمله «اروین رومل» آلمانی ملقب به «روباه صحرا» و «جرج پاتن» آمریکایی که هر ۲ در جنگ جهانی دوم با تیپ‌های زرهی به پیروزی‌های بزرگ رسیدند. افراد دیگری هم بودند از جمله گروهبان «لافایت گرین پول» فرمانده تانک آمریکایی که حدود ۲۵۸ دستگاه از ادوات سنگین نظامی آلمانی‌ها را در جنگ جهانی دوم منهدم کرد. جنگ تانک‌ها به سینما نیز راه یافته و شاید معروف‌ترین نمونه‌اش فیلم خشم (FURY) با بازی «برد پیت» است که با الهام از مبارزات همین گروهبان آمریکایی ساخته شده است.

• شکارچی ایرانی تانک!

ارتش رضاخان حدود ۱۰۰ تانک داشت که به هیچ دردی نخورد! در جنگ جهانی دوم نیز در برابر هجوم اشغالگران این تانک‌ها مثل باقی ارتش رضاخانی کارایی نداشتند. تلخ‌تر آنکه اغلب تانک‌ها به دلیل اینکه سربازان روش کار با آنها را بلد نبودند، اصلا از جایشان تکان هم نخوردند! بعدها پهلوی دوم تانک‌های بیشتری خرید؛ رنالت اف تی و پنزر ۳۸ و اسکورپیون و چیفتن و ام ۲۶ و ام ۴۷ و ام ۶۰ و ام ۴ شرمن از فرانسه و آلمان و انگلستان و آمریکا. تعدادی از انواع پیشرفته‌تر چیفتن نیز سفارش داده شد که پس از انقلاب اسلامی، کشور انگلستان با اینکه پول آنها را دریافت کرده بود، تانک‌ها را تحویل نداد.

شهید «محمد علی صفا»، رکورددار شکار تانک در جهان

ایران با همان تانک‌های موجود به جنگ متجاوزان بعثی رفت و البته تعدادی تانک‌ از انواع روسی نیز طی سال‌های جنگ به ایران رسیدند. ایرانی‌ها نیز فرماندهان تانک معروف دارند، اما یک شکارچی تانک معروف هم دارند؛ «محمدعلی صفا» که به همراه تکاوران نیروی دریایی بوشهر بیش از ۱۶۰ تانک عراقی را در خرمشهر نابود کرد و رکورددار شکار تانک در دنیا لقب گرفت.

کرار، کارآمدترین تانک ایرانی

ذوالفقار و کرّار آمدند!

ایران، پس از پایان دفاع مقدس، سراغ خرید تانک‌های تی ۷۲ روسی رفت؛ تانک‌هایی که ارتش عراق در اختیار داشت و در مجموع از تانک‌های ایران و از جمله چیفتن‌ها برتر بود. پس از آن نیز اعمال تحریم‌های تسلیحاتی بر ایران و تلاش برای خودکفایی در تولید تانک که از اوایل دهه ۷۰ آغاز شد، ایران را صاحب تانک‌های قدرتمند بومی کرد؛ ذوالفقار سال ۷۷ آمد و کرار سال ۹۵. نسخه‌های متفاوتی از این تانک‌ها نیز ساخته شده است برای کاربردهای متفاوت. تانک‌های بومی دیگری هم هستند؛ از مبارز و سفیر گرفته تا تیام و صمصام که اغلب نمونه‌های بهسازی شده تانک‌های قدیمی‌تر موجود در ایران هستند. نتیجه آنکه حالا ایران یکی از قدرت‌های نظامی زرهی در خاورمیانه است و بخش عمده این افتخار به تانک‌های بومی ایران مربوط است.